12 czerwca 2025
Czy jesteś na L4 i zastanawiasz się, czy możesz liczyć na niezapowiedzianą wizytę kontrolera? A może jako pracodawca chcesz wiedzieć, kiedy masz prawo przeprowadzać kontrolę pracownika? W 2025 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych zyskał dodatkowe uprawnienia – warto poznać szczegóły, zanim zapuka do drzwi kontroler.
Spis treści:
Kontrola prawidłowości wykorzystywania zwolnienia lekarskiego (L4) to procedura, której celem jest sprawdzenie, czy osoba przebywająca na zwolnieniu korzysta z niego zgodnie z przepisami. Dotyczy to zarówno sytuacji, gdy L4 zostało wystawione z powodu choroby, jak i wtedy, gdy celem zwolnienia jest opieka nad dzieckiem lub innym członkiem rodziny.
ZUS i pracodawca badają, czy pracownik przebywający na zwolnieniu lekarskim nie podejmuje pracy zarobkowej, nie podróżuje bez potrzeby lub nie wykorzystuje L4 w sposób niezgodny z jego przeznaczeniem – czyli z celem zwolnienia.
Od stycznia 2025 roku ZUS zyskał dodatkowe uprawnienia w zakresie kontroli zwolnień lekarskich. Zmiany wprowadzone w ramach aktualizacji ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa pozwalają ZUS jeszcze skuteczniej wykrywać nadużycia.
Inspektorzy ZUS mogą teraz przeprowadzać niezapowiedziane wizyty w miejscu pobytu w czasie zwolnienia lekarskiego oraz żądać wyjaśnień na temat nieobecności pod wskazanym adresem. Dodatkowo, lekarz orzecznik ZUS ma prawo zbadać pacjenta celem kontroli orzekania o czasowej niezdolności do pracy.
Kontrole L4 przeprowadza nie tylko Zakład Ubezpieczeń Społecznych, ale również sam pracodawca. Ten drugi ma jednak ograniczone możliwości:
W obu przypadkach celem jest sprawdzenie prawidłowości wykorzystywania zwolnienia lekarskiego od pracy.
Typowa kontrola ZUS polega na:
Jeśli kontrolerzy ZUS stwierdzą nieprawidłowość, np. że pracownik wykonuje pracę zarobkową, ZUS ma prawo wstrzymać wypłatę zasiłku chorobowego.
Od kilku lat lekarze wystawiający L4 muszą wpisywać miejsce, w którym pacjent będzie przebywać podczas zwolnienia. Zmiana miejsca pobytu w czasie zwolnienia lekarskiego bez poinformowania o tym ZUS lub lekarza może zostać potraktowana jako nadużycie.
Kontrola może odbyć się w:
Pracodawca może wydelegować do kontroli inną osobę – np. pracownika działu kadr lub firmę zewnętrzną. Ważne, by taka osoba:
W razie nieprawidłowości, sporządza się protokół zgodny ze wzorem z załącznika nr 2 do rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 27 lipca 1999 r.
To wcale nie oznacza od razu nadużycia. Może on przecież udać się:
Jednak brak uzasadnienia lub ignorowanie wezwań do wyjaśnień może skutkować decyzją o wstrzymaniu prawa do zasiłku. ZUS wydaje decyzję, którą pracownik może zaskarżyć do sądu w ciągu 30 dni.
Tak. Jeśli kontrola prawidłowości wykorzystywania zwolnienia wykaże naruszenia – np. prace budowlane podczas L4, działalność online, czy wyjazd wakacyjny – ZUS lub pracodawca mogą odebrać prawo do świadczenia. Zasiłek chorobowy nie zostanie wypłacony, a pracownik może też ponieść konsekwencje dyscyplinarne.
Kontrole L4 mogą być przeprowadzane w dowolnym czasie – nawet w weekendy i święta. Nie są zapowiadane z wyprzedzeniem. ZUS planuje szczegółowe kontrole L4 zwłaszcza w okresach sezonowych chorób lub wzmożonych nieobecności (np. zimą).
Pamiętaj: ZUS i pracodawca nie są przeciwnikami – chcą tylko upewnić się, że świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego korzysta się uczciwie. W razie choroby korzystaj ze zwolnienia rozsądnie i zgodnie z przeznaczeniem – to najprostszy sposób, by uniknąć problemów.
Kontrolę może przeprowadzić:
Tak. Zarówno ZUS, jak i pracodawca mogą przeprowadzić niezapowiedzianą kontrolę – także w weekendy, święta i poza godzinami pracy urzędów.
Tak – jeśli ma to związek z leczeniem (np. wizyta u lekarza, apteka, rehabilitacja). Brak uzasadnienia nieobecności w miejscu pobytu podczas kontroli może skutkować negatywnymi konsekwencjami.
Tak – jeśli nie poinformujesz ZUS lub lekarza o zmianie miejsca pobytu. Adres wpisany na L4 jest podstawą do przeprowadzenia kontroli.
Pracownik ma prawo:
