12 czerwca 2025
Zmiana czasu, choć teoretycznie trwa zaledwie chwilę – przesunięcie wskazówek zegara o jedną godzinę – w praktyce wywołuje szereg konsekwencji prawnych, organizacyjnych i kadrowych. Szczególnie istotna staje się w kontekście pracy w nocy, gdzie nawet jedna dodatkowa godzina pracy w porze nocnej może zaburzyć harmonogram czasu pracy, a także wpłynąć na wynagrodzenie pracownika. Prześledźmy, jak zmiana czasu z letniego na zimowy oraz z zimowego na letni wpływa na osoby pracujące w nocy, ich czas pracy, dodatki i obowiązki pracodawców wynikające z kodeksu pracy.
Spis treści:
Problem wynikający ze zmiany czasu letniego na zimowy oraz odwrotnej zmiany czasu zimowego na letni dotyka przede wszystkim osób pełniących obowiązki w godzinach nocnych. Z powodu zmiany czasu, pracownicy mogą przepracować albo jedną godzinę więcej (gdy cofamy zegarki jesienią), albo jedną godzinę mniej (gdy przesuwamy je wiosną). To generuje pytania o sposób rozliczenia czasu pracy, wypłatę dodatków czy też konieczność udzielenia czasu wolnego. Aby rozwiązać ten problem, konieczne jest wdrożenie przejrzystych procedur kadrowych, uwzględniających zarówno prawo pracy, jak i techniczne aspekty ewidencji czasu pracy — tak, by każda zmiana czasu, niezależnie czy chodzi o czas zimowy czy letni, nie prowadziła do nieporozumień ani strat po stronie pracownika czy pracodawcy.
Odwołanie czasu letniego środkowoeuropejskiego polega na zmianie wskazań zegarów z godziny 3 minut 00 czasu letniego środkowoeuropejskiego na godzinę 2:00 czasu zimowego. To wydarzenie, które zazwyczaj przypada w nocy z 28 na 29 października (np. w 2023 roku), może sprawić, że pracownicy zatrudnieni na nocnej zmianie będą musieli przepracować dodatkową godzinę pracy w porze nocnej. I odwrotnie – zmiana czasu z zimowego na letni, przypadająca z 26 na 27 marca, skutkuje skróceniem czasu pracy o jedną godzinę. Czy w obu przypadkach trzeba rozliczać nadgodziny? Jak wpływa to na czas pracy osób pracujących w nocy? Odpowiedzi znajdziesz poniżej.
Zgodnie z art. 151(7) kodeksu pracy, pora nocna to okres od godziny 21:00 do 7:00. Osobą pracującą w nocy jest ta, która:
Dla tych osób obowiązują szczególne normy. Czas pracy pracownika pracującego w nocy nie może przekraczać 8 godzin na dobę, szczególnie jeśli praca jest uciążliwa, niebezpieczna albo wymaga dużego wysiłku fizycznego lub umysłowego. Wyjątki przewidziane są dla kierujących zakładem pracy lub w sytuacjach awaryjnych.
Dla każdego pracownika wykonującego pracę w godzinach nocnych przewidziany jest dodatek za pracę w porze nocnej. Wynosi on 20% stawki godzinowej wynikającej z minimalnego wynagrodzenia za pracę. Stawka ta różni się w zależności od miesiąca, bo zależy od liczby godzin przypadających na dany miesiąc – np. w listopadzie 2023 r. wynosiła 4,50 zł brutto za godzinę.
Dodatek ten przysługuje za każdą godzinę pracy w porze nocnej, niezależnie od tego, czy mamy do czynienia z nocną zmianą w dniu roboczym, święcie czy weekendzie. W przypadku zmiany czasu wpływającej na wydłużenie czasu pracy, pojawia się dodatkowy aspekt – praca w godzinach nadliczbowych.
Zmiana czasu z letniego na zimowy powoduje, że nocny dyżur wydłuża się z 8 do 9 godzin. Oznacza to przekroczenie dobowej normy czasu pracy, a więc – zgodnie z kodeksem pracy – powstanie godziny nadliczbowej.
Co może zrobić pracodawca w związku z tą dodatkową godziną pracy?
W każdym przypadku obowiązują zasady związane z zachowaniem średniotygodniowej normy czasu pracy, a także rozliczenie godzin pracy w okresie rozliczeniowym zgodnie z przepisami prawa pracy.
Gdy dochodzi do zmiany czasu z zimowego na letni, w nocy z 29 na 30 marca, zegarki przesuwamy z godziny 2:00 na 3:00 – czyli o jedną godzinę do przodu. W praktyce oznacza to, że pracownicy pełniący obowiązki w tej nocy, przepracują o godzinę mniej. Czy to oznacza niższe wynagrodzenie?
Nie. Wynagrodzenie przysługuje za pracę wykonaną zgodnie z wymiarem czasu pracy, niezależnie od przypadku zmiany czasu na letni. Warto podkreślić, że zmiana czasu wpływa na wynagrodzenie tylko w zakresie, w jakim dochodzi do przekroczenia normy czasu pracy – nie do jej skrócenia.
Skrócenie czasu pracy wynikające z przesunięcia zegarów nie może więc prowadzić do zmniejszenia wynagrodzenia pracownika – o ile praca była wykonywana ponad liczbę godzin przewidzianą w harmonogramie czasu pracy, nie z winy pracownika.
W przypadku pracy w nocy podczas zmiany czasu, kluczowe jest dokładne rozliczenie przepracowanych godzin. Systemy ewidencji czasu pracy muszą uwzględniać fakt, że np. nocy z 25 na 26 października, pracownik może figurować jako obecny przez 9 godzin, choć nominalnie przewidziano 8.
Zarówno czas pracy z zimowego na letni, jak i czasu letniego na zimowy wymaga aktualizacji grafików i harmonogramów pracy, a także przeliczenia czasu pracy w okresie rozliczeniowym. Niedopuszczalne jest automatyczne zaokrąglanie godzin, pomijanie zmian wynikających z przesunięć czasu, czy też nieuwzględnianie dodatków nocnych i nadgodzin.
W zależności od przyjętego w firmie systemu czasu pracy, skutki zmiany czasu mogą być różne. Dla systemów:
Dla wszystkich systemów podstawą pozostaje przestrzeganie norm czasu pracy, w tym przeciętnej średniotygodniowej normy czasu pracy, oraz obowiązkowe wypłacenie dodatku za pracę w nocy i ewentualnych nadgodzin.
Zmiana czasu – zarówno z letniego na zimowy, jak i z zimowego na letni – to coś więcej niż tylko korekta zegarka. Dla tysięcy pracowników pracujących na nocnej zmianie oznacza to realne zmiany w czasie pracy, wpływ na wymiar czasu pracy, a także kwestie wynagrodzenia i dodatków za pracę w porze nocnej.
W praktyce oznacza to:
Dla pracodawców to z kolei ważne przypomnienie o konieczności dostosowania systemów rozliczeń, odpowiedniego naliczania dodatku nocnego, a także poszanowania praw pracujących w nocy w okresie zmian czasu.
Tak. Cofnięcie zegarków o godzinę (np. z 3:00 na 2:00) powoduje, że pracownik na nocnej zmianie przepracuje 9 godzin zamiast 8, co oznacza pracę w godzinach nadliczbowych.
Dodatkowa godzina pracy podczas zmiany czasu z letniego na zimowy to nadgodzina, za którą przysługuje:
Przy przesunięciu czasu z 2:00 na 3:00 (czyli skróceniu nocy o godzinę), pracownik wykonuje realnie o 1 godzinę mniej pracy. Mimo to otrzymuje pełne wynagrodzenie, o ile skrócenie czasu pracy nie wynikało z jego winy.
Tak, dodatek nocny przysługuje za każdą godzinę przepracowaną w porze nocnej (21:00–7:00), także tę „dodatkową” w czasie zmiany czasu z letniego na zimowy. Stawka dodatku zależy od liczby godzin pracy w danym miesiącu.
Tak. Pracodawca powinien uwzględnić zmianę czasu w harmonogramach pracy oraz w systemie ewidencji czasu pracy, aby uniknąć błędów w naliczaniu wynagrodzeń i dodatków.
Tak – niezależnie od tego, czy obowiązuje system podstawowy, równoważny, czy zadaniowy. Zmiana czasu zawsze musi być rozliczona zgodnie z rzeczywistym czasem pracy i obowiązującymi normami Kodeksu pracy.
