12 czerwca 2025
Współczesny rynek pracy coraz częściej otwiera się na młodsze pokolenia. Zatrudnianie młodocianych, czyli osób, które ukończyły 15 lat, ale nie przekroczyły jeszcze 18. roku życia, staje się nie tylko dopuszczalne, ale i potrzebne – zarówno dla rozwoju młodych ludzi, jak i dla pracodawców poszukujących energii, świeżego spojrzenia i chęci do nauki.
Jednakże zatrudnianie pracowników młodocianych to temat, który wiąże się z szeregiem wymagań prawnych, ochronnych i edukacyjnych. Nie wystarczy jedynie chęć – konieczne jest ścisłe przestrzeganie przepisów kodeksu pracy, a także wytycznych związanych z bezpieczeństwem i higieną pracy.
Spis treści:
Zatrudnianie osób niepełnoletnich wiąże się z koniecznością przestrzegania rygorystycznych przepisów zawartych w Kodeksie pracy, które mają na celu zapewnienie bezpieczeństwa, rozwoju oraz ochrony zdrowia młodych osób. Prawo pracy wprost wskazuje, że młodociany zatrudniony musi mieć ukończoną ośmioletnią szkołę podstawową, osiągnąć co najmniej 15 lat i posiadać pozytywne orzeczenie lekarskie o zdolności do właściwego wykonywania pracy.
Przepisy zezwalają na zatrudnianie młodocianych wyłącznie w celu przygotowania zawodowego w formie nauki zawodu lub do wykonywania prac lekkich, określonych na zasadach dostosowanych do ich wieku, stanu zdrowia i obowiązków szkolnych. Każdy młodociany zatrudniony musi mieć zapewnione odpowiednie warunki pracy, w tym co najmniej 48 godzin nieprzerwanego odpoczynku tygodniowo oraz czas na naukę, który nie może być zakłócany przez obowiązki zawodowe.
Pracodawca, zatrudniając młodocianego, zobowiązany jest do prowadzenia dokumentacji potwierdzającej, że okresu pracy młodocianego nie koliduje z jego edukacją i spełnia wszelkie wymogi w zakresie warunków ich zatrudniania przy niektórych rodzajach prac. Zgodność z przepisami jest tu nie tylko obowiązkiem, ale i formą dbałości o przyszłość młodego człowieka.
Zgodnie z kodeksem pracy, młodociany pracownik to osoba, która:
Nie wolno zatrudniać młodocianych poniżej 15 roku życia, poza wyjątkami określonymi przepisami dotyczącymi m.in. działalności artystycznej. Co więcej, młodociany, który nie ukończył szkoły podstawowej, może być zatrudniony tylko w szczególnych przypadkach i za zgodą właściwego inspektora pracy.
Zakres prac, które może wykonywać młodociany zatrudniony, jest ściśle regulowany. Prawo pracy dopuszcza wyłącznie te czynności, które nie zagrażają jego zdrowiu, bezpieczeństwu oraz procesowi edukacyjnemu. Młodociany może być zatrudniony w celu przygotowania zawodowego w formie nauki zawodu lub przy wykonywaniu prac lekkich, które są zgodne z listą zatwierdzoną przez właściwego inspektora pracy.
Zabronione jest natomiast powierzanie niektórych z tych prac, które mogą prowadzić do przeciążenia organizmu, narażenia na substancje chemiczne, hałas, drgania, ciężary czy też inne szkodliwe czynniki. Warunków ich zatrudniania przy niektórych stanowiskach nie da się spełnić bez ryzyka – dlatego ustawodawca wprowadził szczegółowy wykaz prac wzbronionych młodocianym, który należy bezwzględnie respektować.
Młodociany odbywa przygotowanie zawodowe, często łącząc obowiązki szkolne z praktyką zawodową. Liczbę godzin nauki należy uwzględnić przy planowaniu grafiku pracy, aby czas pracy nie przekraczał ustawowego limitu i nie naruszał prawa do wypoczynku. W ciągu roku kalendarzowego młodociany ma również prawo do urlopu – po przepracowaniu odpowiedniego czasu przysługuje mu nawet 20 dni roboczych urlopu wypoczynkowego.
Ostatecznie, zatrudniając młodocianego, nie wystarczy dobra wola – konieczne jest ścisłe przestrzeganie przepisów i dostosowanie się do zasad określonych dla młodocianych, które są fundamentem odpowiedzialnego i legalnego zatrudnienia.
Zatrudnianie młodocianych jest możliwe w dwóch głównych przypadkach:
To jedna z najczęściej spotykanych form. Przygotowanie zawodowe w formie nauki zawodu odbywa się na podstawie umowy o pracę w celu przygotowania zawodowego, zawieranej z pracodawcą prowadzącym działalność gospodarczą. Taki stosunek pracy trwa zazwyczaj 36 miesięcy i kończy się egzaminem czeladniczym lub zawodowym.
Alternatywnie, możliwe jest także przyuczenie do wykonywania określonej pracy, które trwa od 3 do 6 miesięcy.
Pracodawca może również zatrudnić młodocianego do prac lekkich, czyli takich, które nie zagrażają jego zdrowiu fizycznemu, psychicznemu ani moralnemu oraz nie kolidują z nauką. Lista takich prac musi być zatwierdzona przez właściwego inspektora pracy.
W myśl przepisów, czas pracy młodocianego jest ściśle określony. Oto najważniejsze zasady:
W przypadku zatrudnienia młodocianego do pracy na czas krótszy niż 6 godzin, należy wprowadzić przerwę w pracy trwającą nieprzerwanie 15 minut. Jeżeli dobowy wymiar czasu pracy młodocianego jest dłuższy niż 6 godzin, przysługuje mu przerwa w pracy trwająca nieprzerwanie 30 minut.
Nie wolno również:
Umowa o pracę w celu przygotowania zawodowego zawierana z młodocianym powinna zawierać:
Zgodnie z przepisami, umowa o pracę młodocianego w celu przygotowania zawodowego musi być podpisana na piśmie i zgłoszona do odpowiedniego urzędu (m.in. kuratorium oświaty i inspekcji pracy).
Zgodnie z przepisami dotyczącymi prac wzbronionych młodocianym i warunków ich zatrudniania, młodociani nie mogą wykonywać prac:
Pracodawca zobowiązany jest zapoznać młodocianego z zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy, a także przestrzegać wytycznych w sprawie wykazu prac wzbronionych młodocianym. Lista ta jest opracowywana przez ministra właściwego ds. pracy i właściwego inspektora pracy.
Młodociany pracownik zyskuje prawo do urlopu wypoczynkowego po upływie 6 miesięcy od rozpoczęcia pierwszej pracy. Wtedy przysługuje mu 12 dni roboczych urlopu. Po przepracowanym roku – 26 dni roboczych.
Dodatkowo, młodociany uczęszczający do szkoły ma prawo do urlopu w okresie ferii szkolnych, nawet jeśli nie nabył jeszcze pełnego prawa do urlopu.
Stawki minimalne są ustalane procentowo w odniesieniu do przeciętnego wynagrodzenia:
W przypadku przyuczenia do zawodu, minimalne wynagrodzenie wynosi co najmniej 4% średniej krajowej. Pracodawca może wprowadzić wyższe stawki, w zależności od rodzaju pracy i zaangażowania młodocianego.
Umowa zawarta w celu przygotowania zawodowego rozwiązuje się automatycznie z końcem okresu nauki lub po zdaniu egzaminu. Może być jednak rozwiązana wcześniej w przypadku:
W przypadku konieczności rozwiązania umowy z przyczyn zdrowotnych, pracodawca zobowiązany jest do wypłaty wynagrodzenia za okres wypowiedzenia.
Zatrudniając młodocianego, nie tylko spełniasz społeczną rolę edukacyjną, ale też inwestujesz w przyszłość – swoją i jego. Przepisy kodeksu pracy oraz wytyczne dotyczące wymiaru czasu pracy młodocianego, bezpieczeństwa, higieny, przerw i urlopów istnieją po to, by chronić młodych ludzi i stworzyć im warunki do rozwoju.
Zatrudnianie młodocianych w celu odbycia przygotowania zawodowego to nie tylko formalność – to szansa na zbudowanie przyszłej, lojalnej i dobrze wyszkolonej kadry. Jeśli tylko przestrzegasz prawa, troszczysz się o warunki ich zatrudniania i rozwój, możesz zyskać więcej, niż przypuszczasz.
Pracownikiem młodocianym może być osoba, która ukończyła co najmniej 15 lat, ukończyła szkołę podstawową oraz posiada orzeczenie lekarskie o zdolności do pracy. Osoby poniżej 15. roku życia mogą być zatrudniane tylko w wyjątkowych przypadkach, np. przy działalności artystycznej, i za zgodą inspektora pracy.
Młodociany może pracować w ramach:
Lista dozwolonych prac musi być zatwierdzona przez inspektora pracy.
Młodocianym przysługują też przerwy (15 lub 30 minut) i co najmniej 14 godzin nieprzerwanego odpoczynku dobowego oraz 48 godzin tygodniowego.
Po przepracowaniu 6 miesięcy – 12 dni urlopu.
Po roku pracy – 26 dni urlopu.
Młodociani uczący się mają też prawo do urlopu w czasie ferii szkolnych, nawet jeśli nie nabyli jeszcze prawa do pełnego urlopu.
Wynagrodzenie młodocianych jest ustalane procentowo względem przeciętnego wynagrodzenia:
Tak, ale tylko w określonych przypadkach, np. gdy:
