07 maja 2025
W 2025 r. nadal obowiązują istotne zmiany w przepisach dotyczących urlopu rodzicielskiego, a co za tym idzie – również w zasadach wypłaty zasiłku macierzyńskiego. Dla każdego rodzica – zarówno matki, jak i ojca – kluczowa jest wiedza na temat tego, jak ZUS rozlicza zasiłek macierzyński za okres urlopu rodzicielskiego, jak złożyć poprawnie wniosek o zasiłek macierzyński, a także kiedy i na jakich zasadach można złożyć wniosek o urlop macierzyński lub wniosek o urlop rodzicielski.
Spis treści:
Wniosek o urlop macierzyński i rodzicielski składany do ZUS to formalność, którą musi spełnić każda osoba ubezpieczona, chcąca skorzystać z przysługujących jej praw po urodzeniu dziecka. Urlop macierzyński przysługuje z mocy prawa, za to urlop rodzicielski aby uzyskać, należy w terminie – do 21 dni od dnia porodu – złożyć wniosek wraz z wymaganymi dokumentami, takimi jak skrócony odpis aktu urodzenia dziecka oraz zaświadczenie lekarskie.
W przypadku zamiaru wykorzystania obu urlopów (macierzyńskiego i rodzicielskiego) w pełnym wymiarze od razu, możliwe jest złożenie jednego łącznego wniosku, co upraszcza procedurę i gwarantuje wypłatę świadczeń w stałej wysokości przez cały okres. Pracownik może również zdecydować się na wykorzystanie tylko części urlopu rodzicielskiego i złożyć wniosek o jego udzielenie w późniejszym czasie – ważne jednak, by wniosek trafił do ZUS najpóźniej na 21 dni przed planowanym rozpoczęciem tego urlopu.
Urlop rodzicielski to uprawnienie wynikające z Kodeksu pracy, przysługujące pracownikom po urodzeniu dziecka. Jest to kontynuacja opieki nad nowonarodzonym dzieckiem po zakończeniu urlopu macierzyńskiego, choć od kwietnia 2023 r. zaszły tu istotne zmiany. Obecnie oboje rodzice mają odrębne, niezależne prawo do tego urlopu, a nie – jak wcześniej – wyłącznie matka po zakończeniu urlopu macierzyńskiego. Zmiana ta wpływa także na wysokość zasiłku oraz sposób jego wypłaty przez ZUS.
Choć ZUS nie udziela bezpośrednio urlopu rodzicielskiego – robi to pracodawca – to odgrywa kluczową rolę, ponieważ wypłaca świadczenie w postaci zasiłku macierzyńskiego za okres urlopu rodzicielskiego. W praktyce oznacza to, że gdy pracownik przebywa na urlopie rodzicielskim, nie otrzymuje wynagrodzenia od pracodawcy, lecz zasiłek z ZUS.
Zgodnie z ustawą o świadczeniach z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, zasiłek macierzyński przysługuje m.in. za okres:
Aby otrzymać zasiłek macierzyński, osoba musi być objęta ubezpieczeniem chorobowym – obowiązkowo (np. w przypadku umowy o pracę) lub dobrowolnie (np. przy prowadzeniu działalności gospodarczej). Zasiłek przysługuje więc osobom zatrudnionym, które złożyły wniosek o udzielenie urlopu macierzyńskiego lub rodzicielskiego oraz spełniają kryteria wynikające z przepisów prawa pracy.
W pierwszej kolejności dokonuje się oceny prawa do urlopu macierzyńskiego i rodzicielskiego na podstawie przepisów prawa pracy. Dopiero na tej podstawie można rozpatrywać prawo do zasiłku macierzyńskiego.
Od kwietnia 2023 r. wymiar urlopu rodzicielskiego wynosi 41 tygodni (gdy urodzi się jedno dziecko). To znacząca zmiana w porównaniu z poprzednim stanem prawnym. Warto jednak wiedzieć, że:
Przykład: Jeśli matka wykorzysta 32 tygodnie, ojcu zostaje tylko jego „osobiste” 9 tygodni. Razem tworzy to maksymalny okres urlopu rodzicielskiego – 41 tygodni.
Po zmianach wprowadzonych w przepisach, nie ma już obowiązku, by urlop rodzicielski następował po urlopie macierzyńskim. Oznacza to, że:
W 2025 r. wysokość zasiłku macierzyńskiego zależy od kilku czynników, w tym od momentu złożenia wniosku o zasiłek macierzyński. Istnieją dwa główne warianty:
Jeśli pierwszy dzień urlopu rodzicielskiego przypadnie po ukończeniu przez dziecko 1. roku życia, ubezpieczony rodzic traci prawo do uśrednionej wysokości zasiłku 81,5%, nawet jeśli wcześniej złożył odpowiedni wniosek. Wówczas:
Warto dodać, że urlop ojcowski to osobne uprawnienie, niezależne od urlopu rodzicielskiego. Ojciec dziecka może skorzystać z 2 tygodni urlopu ojcowskiego w ciągu pierwszego roku życia dziecka. Za ten okres również przysługuje zasiłek macierzyński w wysokości 100% podstawy wymiaru.
Złożenie wniosku o urlop rodzicielski powinno być dobrze przemyślane pod kątem dalszych świadczeń z ZUS.
Podstawy wymiaru zasiłku oblicza się na podstawie przeciętnego wynagrodzenia z ostatnich 12 miesięcy przed miesiącem, w którym rozpoczął się urlop. Z zasiłku macierzyńskiego nie są potrącane składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, chyba że mamy do czynienia z osobą prowadzącą działalność i opłacającą dobrowolne ubezpieczenie chorobowe.
Właściwe zrozumienie powiązań między urlopem, zasiłkiem, a obowiązkami wobec ZUS pozwoli uniknąć błędów i strat finansowych.
