28 lutego 2025
Urlop wychowawczy to istotny przywilej, który przysługuje pracownikowi na podstawie kodeksu pracy. Po wykorzystaniu urlopu macierzyńskiego oraz rodzicielskiego istnieje możliwość dalszego sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem, korzystając z urlopu wychowawczego. Decyzja o skorzystaniu z takiego rozwiązania niesie za sobą określone konsekwencje związane z zatrudnieniem oraz możliwością podjęcia pracy zarobkowej.
Spis treści:
Według przepisów pracownik w trakcie urlopu wychowawczego może podjąć pracę zarobkową, ale tylko taką, którą da się pogodzić z osobistym sprawowaniem opieki nad dzieckiem (art. 1862 § 1 K.p.), czyli np. pracę w niepełnym wymiarze godzin u tego samego lub innego pracodawcy.
Zgodnie z obowiązującymi przepisami, urlop wychowawczy przysługuje każdemu pracownikowi, który posiada co najmniej 6-miesięczny staż pracy i jest zatrudniony na podstawie umowy o pracę. Jest to forma urlopu bezpłatnego, udzielanego w celu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem do ukończenia przez nie 6. roku życia. Jeśli dziecko jest niepełnosprawne, okres urlopu może zostać wydłużony aż do ukończenia przez nie 18. roku życia.
Ważne jest również, że urlop wychowawczy nie może być jednocześnie wykorzystywany przez oboje rodziców – wyjątkiem jest jeden miesiąc, który przypada drugiemu rodzicowi. Oznacza to, że jeden opiekun może skorzystać maksymalnie z 35 miesięcy urlopu wychowawczego, a drugi obowiązkowo z co najmniej jednego miesiąca.
Aby skorzystać z urlopu wychowawczego, pracownik musi złożyć pisemny wniosek do pracodawcy co najmniej 21 dni przed planowanym rozpoczęciem urlopu. W czasie urlopu wychowawczego stosunek pracy zostaje zachowany, jednak pracownik nie ma obowiązku stawienia się do pracy. Może on podjąć pracę na podstawie umowy u dotychczasowego lub innego pracodawcy, a także prowadzić działalność zarobkową u dotychczasowego lub innego przedsiębiorcy, pod warunkiem że nie koliduje to ze sprawowaniem opieki nad dzieckiem. Istnieje również możliwość wykonywania pracy w niepełnym lub pełnym wymiarze czasu pracy, jeśli pozwala to na pogodzenie obowiązków zawodowych z opieką nad dzieckiem.
Maksymalny wymiar urlopu wychowawczego wynosi 36 miesięcy, ale może być podzielony na maksymalnie pięć części. Warunkiem skorzystania z tego prawa jest złożenie stosownego wniosku o urlop na co najmniej 21 dni przed jego rozpoczęciem. Podział urlopu na części daje rodzicom możliwość elastycznego dostosowania czasu sprawowania opieki nad dzieckiem do własnych potrzeb.
Pracownik korzystający z urlopu wychowawczego ma prawo podjąć pracę zarobkową – zarówno u dotychczasowego pracodawcy, jak i u innego pracodawcy albo inną działalność. Może również rozpocząć własną działalność gospodarczą lub podjąć naukę. Kluczowym warunkiem jest jednak to, aby te aktywności nie kolidowały z możliwością sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem.
Przepisy prawa pracy nie określają maksymalnego wymiaru czasu pracy, jaki może podjąć pracownik w trakcie urlopu wychowawczego. Jednak w praktyce zaleca się, aby nie przekraczał on połowy etatu, co pozwala zachować prawo do opłacania składek z budżetu państwa.
Pracownik na urlopie wychowawczym może podjąć pracę zarobkową u dotychczasowego pracodawcy, ale konieczne jest uzyskanie zgody na zmianę warunków zatrudnienia. W takim przypadku zaleca się złożenie wniosku do pracodawcy z co najmniej 30-dniowym wyprzedzeniem, aby umożliwić dostosowanie organizacji pracy.
Co istotne, w momencie podjęcia pracy na urlopie wychowawczym u dotychczasowego pracodawcy, pracownik zyskuje dodatkową ochronę przed zwolnieniem. Przepisy prawa pracy przewidują okres ochronny, który może obejmować nawet 12 miesięcy.
W przypadku zatrudnienia u innego pracodawcy, pracownik również ma możliwość podjęcia pracy w trakcie okresu urlopu wychowawczego, pod warunkiem, że nie narusza to możliwości sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem.
Warto zaznaczyć, że jeśli w umowie o pracę obowiązywała klauzula zakazu konkurencji, podjęcie nowego zatrudnienia może wymagać uzyskania zgody dotychczasowego pracodawcy. Jeśli zakaz konkurencji nie obowiązuje, pracownik nie musi informować dotychczasowego pracodawcy o nowym zatrudnieniu.
Zatrudnienie na urlopie wychowawczym może odbywać się na podstawie różnych rodzajów umów:
Jeśli w umowie o pracę nie zawarto klauzuli zakazu konkurencji, pracownik nie jest zobowiązany do informowania dotychczasowego pracodawcy o podjęciu pracy u innego pracodawcy albo o prowadzeniu własnej działalności gospodarczej.
Po zakończeniu okresu urlopu wychowawczego, pracownik powinien stawiać się do pracy zgodnie z wcześniejszymi warunkami zatrudnienia. Możliwe są jednak różne scenariusze:
Zgodnie z przepisami Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej, informacja o urlopie wychowawczym powinna być zawarta w świadectwie pracy. Jeśli pracownik korzystał z urlopu wychowawczego więcej niż jeden raz, w świadectwie powinny być wyszczególnione wszystkie okresy opieki nad dzieckiem.
Podczas urlopu wychowawczego pracownik pozostaje w stosunku pracy, co oznacza, że zachowuje pewne prawa wynikające z przepisów prawa pracy. Pracodawca nie może go zwolnić, chyba że zachodzą szczególne okoliczności, takie jak likwidacja zakładu pracy. W trakcie urlopu pracownik może podjąć pracę na podstawie umowy u dotychczasowego lub innego pracodawcy, prowadzić działalność zarobkową lub uczestniczyć w kursach i szkoleniach, o ile nie przeszkadza to w sprawowaniu opieki nad dzieckiem. Jeśli chcesz być na bieżąco z przepisami dotyczącymi praw i obowiązków podczas urlopu wychowawczego, skorzystaj z naszych szkoleń z prawa pracy, które pomogą Ci lepiej zrozumieć przepisy.
Decyzja o korzystaniu z urlopu wychowawczego to istotna kwestia dla każdego pracownika. Choć niesie ona możliwość sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem, jednocześnie wymaga rozważenia różnych aspektów związanych z zatrudnieniem. Praca na urlopie wychowawczym jest możliwa, ale nie może kolidować z obowiązkiem opieki nad dzieckiem. Niezależnie od tego, czy chodzi o zatrudnienie u dotychczasowego pracodawcy, innego pracodawcy czy o prowadzenie własnej działalności, kluczowe jest dostosowanie wymiaru czasu pracy do obowiązków rodzicielskich i przestrzeganie regulacji wynikających z kodeksu pracy.
